کنترل بیماری آتشک سیب ، گلابی و به
بیماری آتشک یکی از بیماریهای بسیار مهم درختان میوه دانه دارمی باشد. خسارت های این بیماری قابل مقایسه با هیچ یک ازبیماریهای درختان میوه دانه دار نبوده و خسارت وارده بر محصولات باغی در برخی سالها غیرقابل جبران می باشد.
علائم بیماری :
علائم بیماری معمولاً دراوایل بهاردرگل ها ظاهرمی شود. روی گل ها علائم آبسوخته دیده شده و بعد از پژمرده شدن، به رنگ قهوه ای درمی آیند.علائم بیماری سپس روی برگ های اطراف گل آذین ونوک شاخه های جوان ظاهر می شود. بیماری به سرعت ازمحل آلودگی گل ها توسعه پیدا کرده و موجب مرگ سرشاخه های جوان می گردد.
روی شاخه های آلوده، شانکرایجاد شده، پوست شاخه ها فرورفته و رنگ آنها تیره می شود. حاشیه بخش های آلوده ممکن است ترک بردارد. اگر لایه خارجی پوست شاخه ها درمحل شانکرهای تازه و فعال با چاقو بریده و برداشته شود، رگه های متمایل به قرمز در آنها دیده می شود که وجه تمایز این بیماری با آسیب سرما و دمای پایین است. قسمت های انتهایی شاخه حالت عصا به خود گرفته و خمیده می شود. دراین مرحله از بیماری، ممکن است تراوشات باکتریایی به صورت قطراتی روی شاخه های آلوده ظاهرشوند.
این تراوشات که حاوی میلیونها باکتری هستند ابتدا شیری رنگ بوده، سپس به رنگ کهربایی متمایل به قهوه ای درمی آیند. این باکتری ها توسط حشرات، پرندگان، انسان، باد و باران به درختان سالم منتقل می شوند. روی برگ علائم به صورت لکه های سیاه درطول رگبرگ اصلی و رگبرگهای جانبی دیده می شود. برگها به مرور قهوه ای و چروکیده شده و مدتها روی شاخه آلوده باقی می مانند. دراین زمان باغ حالت آتش گرفتگی به خود می گیرد.
چنانچه روی شاخه های آلوده میوه ای تشکیل شود، کوچک باقیمانده، چروکیده، چرمی و سیاه می شود. درهوای مرطوب روی میوه های آلوده، قطره های شیرابه فراوان ترشح می شود که درآغازشیری رنگ بوده، به مرور قهوه ای شده و پس از خشکیدن براق می شوند.
عامل بیماری ، نحوه انتشار و چرخه زیستی باکتری:
باکتری Erwinia amylovora، عامل بیماری آتشک می باشد. این باکتری روی میزبان های مختلف خانواده گلسرخ (Rosaceae)، به ویژه گلابی، سیب، به، ازگیل، زالزالک، گلسرخ و ... ایجاد بیماری می کند. باکتری غالباً در تراوشات چسبناک سرشاخه ها، بافت های اطراف شانکرتنه های آلوده و روی سرشاخه ها زمستان گذرانی می کند. چرخه زندگی باکتری شامل دو فاز بهاره و زمستانه می باشد.
فاز بهاره همزمان با آلودگی اولیه در زمان شکوفه دهی و بلایت شکوفه ها می باشد.
فاز زمستانه از اواخر فصل تابستان تا اوایل پاییز همزمان با آلودگی های ثانویه و پیدایش شانکرها شروع می شود.
درآلودگی بهاره ، شانکرها و پوست مردگی های کوچک و بزرگ تنه و شاخه های درخت آلوده مهمترین منبع آلودگی محسوب می شود. در بهاربا عمل جذب آب و مساعدشدن شرایط، باکتری عامل بیماری به سرعت تکثیر پیداکرده و همراه با تراوشات چسبناک از منافذ گیاه به بیرون نشت می کند. حشرات، پرندگان، باد، باران و انسان در انتقال باکتری از درخت آلوده به درختان سالم نقش دارند. در میانحشرات زنبورها نقش موثری درانتقال عامل بیماری به شکوفه های سالم دارند.هرشکوفه آلوده خود به عنوان یک منبع آلوده کننده ثانویه عمل می کند.
باکتری می تواند ازطریق منافذ طبیعی گیاه، زخم های ناشی از شکستگی، هرس، ریزش برگ ها و... به داخل گیاه نفوذ پیدا کرده و به سرعت گیاه را مبتلا نماید.
توسعه بیماری به شرایط اقلیمی وابسته است. درسالهایی که رطوبت به علت بارندگی فراوان و وجود شبنم بالا بوده و دمای هوا تقریباً معتدل باشد، باکتری ها به سرعت در شهد گل تکثیر پیدا می کنند. درصورتیکه آلودگی شکوفه ها کنترل نشود، آلودگی به سرشاخه ها انتقال یافته و به سرعت کل گیاه آلوده خواهد شد. در این شرایط خسارت وارده به درختان بسیار بالا و غیرقابل جبران خواهد بود.
بنابراین در روزهای نسبتاً گرم و بارانی بهار که همزمان با مرحله بازشدن گل ها است، خطر زیادی وجود دارد که گل ها مورد حمله باکتری قرار گیرند. در این زمان فعالیت حشرات نیز بیشتر شده و درصورت وقوع طوفان یا تگرگ احتمال بوجودآمدن زخم های فیزیکی نیز افزایش می یابد.
راههای پیشگیری و کنترل بیماری :
- از کاشت توام چندین گیاه میزبان باکتری مانند سیب، به و گلابی در یک باغ خودداری شود.
- از کاشت درختان بسیار حساس به این باکتری مانند به و زالزالک به‌عنوان بادشکن در اطراف باغ‌ها خودداری شده و به‌جای آنها از درختان غیر مثمر استفاده شود.
- انواع مقاوم به بیماری به تدریج جایگزین انواع حساس شوند.
- مصرف کودهای ازته به حداقل برسد.
- حساسیت به بیماری آتشک در خاک‌های اسیدی بیشتر است. توصیه می‌شودPH خاک‌ها در باغ‌های جدید قبل از کاشت نهال‌ها با افزودن آهک کنترل و تنظیم شود.
- عملیات هرس کردن می‌بایست تا حد امکان در فصل زمستان انجام گیرد.
- ازانجام عملیات هرس در روزهای بارانی و مرطوب جداً خودداری شود.
- هرس‌های صحیح بسته به میزان و شرایط آلودگی بین ۱۵ تا ۳۰ سانتی‌مترپایین تر ازمحل مشاهده علائم ظاهری بیماری الزامی است.
- با بازدید نهال‌ها، سرشاخه‌های درختان و گیاهان زینتی میزبان مانند رز، سعی شود بیماری در آلودگی‌های اولیه کشف و ریشه کن شود.
- به محض مشاهده علائم اولیه بیماری، شاخه‌های آلوده درختان بیمار به سرعت هرس و سم‌پاشی شوند.
- شاخه‌های هرس شده منبع مهم آلودگی هستند، لازم است این شاخه‌ها فوراً و بااحتیاط در خارج از باغ سوزانده شود.
- با هرعمل هرس روی شاخه‌های آلوده درختان بیما، ابزارهای هرس کاملاً با بردوفیکس رقیق نشده ضدعفونی شود.
- درصورت شدت آلودگی و رسیدن شانکر یا پوست مردگی به تنه اصلی ، درخت باید به‌طور کامل حذف و سوزانده شود.
- شکوفه‌های ثانویه درختان حذف گردند.
- جهت جلوگیری از زمستان گذرانی باکتری در محل پوست مردگی‌ها یا شانکرها، این محل‌ها باید دقیقاً روی درختان آلوده شناسایی، حذف و بعد از رسیدن به بافت سالم، گیاه با بردوفیکس رقیق نشده پانسمان گردد.
- سم پاشی درختان با بردوفیکس 5 درهزار بلافاصله بعد از هرس و یا پس از وقوع باران شدید، تگرگ، طوفان و هرعامل تنش زای دیگر.
- سم پاشی های دوره ای با بردوفیکس به شرح زیر:
- سم پاشی با بردوفیکس 10 در هزار پس از ریزش 70 درصد برگها در پاییز
- سم پاشی با بردوفیکس 10 در هزار قبل از تورم جوانه ها
- سم پاشی با بردوفیکس 5 در هزارهنگام بازشدن 5 درصد، 50درصد و 100درصد شکوفه ها
- درصورت وجودآلودگی، سم پاشی با بردوفیکس 5 در هزاربعد از گلدهی درسه نوبت بافواصل 10 روزه تکرارشود
